• مقدمه
• تشخیص
• روشهای درمانی
• جلوگیری از پارگیری منیسک
• بهبود عملکرد ورزشی بعد از آسیب منیسک
• تمرینات بازتوانی مناسب برای منیسک پاره شده
• تمریناتی برای توسعه قدرت
• فعالیت های جایگزین رشته ورزشی در دوران بازتوانی
• زمان برگشت به فعالیت ورزشی اصلی

مقدمه

بیشتر آسیب های وارده به منیسک ها بخاطر چرخیدن و تحت فشار قرار گرفتن زانو اتفاق می افتد. حرکاتی که منجر به آسیب دیدگی زانو می شود شامل چرخیدن درجا، توقف ناگهانی و کاهش سرعت است. از آنجاییکه بافت داخلی منیسک با افزایش سن رو به تخریب می رود، آسیب های کوچک (برای مثال هنگام حرکت اسکات) در افراد مسن می تواند به منیسک آسیب وارد آورد.

عوامل خطرزا که احتمال بروز پارگی منیسک را افزایش میدهد شامل:

• شرکت در ورزش های برخوردی
• اجرای نامناسب تکنیک های پریدن، چرخیدن، فرود آمدن و توقف کردن
• آسیب های قبلی رباط های صلیبی زانو

تشخیص

پارگی منیسک می تواند همراه با علائمی باشد یا نباشد. مواردی که علامت و نشانه ای ندارد، پارگی های کوچک در ناحیه پشت زانو می باشد. نشانه های پارگی منیسک می تواند شامل این موارد باشد:

ایجاد صدایی شبیه ترکیدن حباب در زمان بروز آسیب

• درد
• سفتی
• تورم وآماس زانو، که اصطلاحا گفته می شود: «زانو آب آورده است»
• قفل شدن یا خالی شدن زانو هنگام حرکت ساق پا به بالا

پزشک آزمایشاتی بالینی برای تشخیص پارگی منیسک انجام میدهد که شامل موارد ذیل می باشد:

• آزمایش اشعه ایکس. آزمایشی است که از تابش پرتوی ایکس برای تهیه تصویر از اجزای داخلی بدن استفاده می کند. این آزمایش ممکن است که پارگی منیسک را نشان ندهد اما اطلاعاتی پیرامون ناهنجاری های استخوانی میدهد.
• تصویر برداری MRI (Magnetic Resonance Imaging). آزمایش است که از تابش امواج مغناطیسی برای تهیه تصویری از بخش های داخلی زانو استفاده می کند.
• آرتروسکوپی (Arthroscopy): لوله ای باریک و نورانی که از طریق یک برش کوچک جهت بررسی ساختار داخلی زانو وارد مفصل می شود.

روشهای درمانی

اگر زانو قفل شده و دردناک باشد فیزیوتراپ ممکن است برای خارج کردن منیسک معیوب عمل جراحی را توصیه نماید. اما زانویی که دارای ثبات حرکتی است و قفل نشده اقدامات RICE برای دوره زمانی مشخص تنها روش مورد نیاز است.

اقدامات (درمان) RICE شامل:

• استراحت (Rest): ترک فعالیت هایی که به زانو فشار وارد می آورد. با استراحت درد زانو کمتر خواهد شد. بعضی از پارگی های منیسک با استراحت التیام می یابند.
• یخ (Ice): یخ باید بلافاصله بعد از بروز آسیب هر 15 دقیقه ظرف 24 ساعت اول استفاده شود و اگر نیاز بود روز بعد نیز بکار رود. این کار باعث کاهش تورم، التهاب و درد می شود.
• فشار (Compression): بستن زانو با باندهای ارتجاعی. این کار مانع از تورم شده و به پایداری و محافظت از زانو کمک می نماید. توجه داشته باشید باندها را خیلی محکم وسفت نبندید.
• بالا نگه داشتن زانو (Elevation): در 24 ساعت اولیه بروز آسیب زانو را حتی موقع خواب بالا نگه دارید. این عمل سبب تخلیه مایع مفصلی و کاهش میزان تورم می شود.

برای جلوگیری از پارگیری منیسک موارد زیر را در نظر داشته باشید:

• ازکفش مناسب برای هر رشته ورزشی و زمینی که در آن بازی می کنید استفاده نمایید.
• قدرت و انعطاف پذیری عضلات پا خصوصا عضلات همسترینگ، چهارسر رانی، ساق پا را افزایش دهد.
• تکنیک صحیح توقف کردن، چرخیدن (pivoting)، کاستن سرعت و فرود آمدن بعد از پرش را یاد بگیرید.

بهبود عملکرد ورزشی بعد از آسیب منیسک

نکته کلیدی برای بهبود عملکرد ورزشی بعد از پارگی منیسک اجرای صحیح و مناسب دوره بازتوانی و توجه به قابلیت هایی است که بعد از آسیب از دست می رود. در دوره بازتوانی باید عضلات اطراف زانو و ساق پا تقویت گردد و به تدریج ورزشکار برای ورود به میادین آماده شود. باید توجه داشته باشید قبل از ورود به بازی و بعد ازخروج حرکات کششی را انجام دهید و در زمان مقرر استراحت نمایید. فواید انجام حرکات کششی عبارتند از:

• افزایش عملکرد و کارآیی بدنی
• کاهش خطر آسیب دیدگی
• افزایش میزان خون رسانی و تغذیه بافت های مفصلی
• افزایش میزان هماهنگی
• ارتقاء توازن عضلانی و هشیاری وضعیتی
• کاهش خطر دردهای کمر
• کاهش استرس

تمرینات بازتوانی مناسب برای منیسک پاره شده

تمرینات زیر بدون وارد آوردن استرس وزن روی زانو، ایجاد فشار روی تاندون کشگکی، کپسول مفصلی ونیز با استفاده از دامنه کامل حرکت مفصل برای دوران بازتوانی می تواند مفید واقع شود. گرچه این حرکات نمی تواند جایگزین حرکات توصیه شده از سوی یک متخصص بازتوانی و فیزیوتراپ شود. بنابراین در مورد حرکات مناسب برای درمان آسیب زانو با فیزیوتراپ خود مشورت نمایید.

• برداشتن بار از روی زانو: وزنه سبک ( 2ـ4 کیلو گرم) به مچ پا بسته و روی میز یا نیمکت طوری بنشینید که ساق پا آویزان باشد، سپس ساق را بالا آورده و به مدت 5 تا 15 دقیقه نگه دارید و این حرکت را روزی 1 الی 3 بار انجام دهید.
• باز کردن زانو: روی صندلی نشسته و کف پا را روی صندلی دیگری که زانو را کمی بالا قرار می دهد بگذارید. سپس با انقباض عضلات پا به آرامی زانو را به سمت زمین حرکت دهید. این حرکت کششی را 5 تا 10 ثانیه نگه داشته و بعد از یک دقیقه، 10 بار تکرار نمایید. این حرکت را روزی بیشتر از 3 بار انجام دهید.
• دیگرحرکت باز کردن زانو: روی زمین با پای کشیده بنشیند و زیر تاندون آشیل (زیر پا بالاتر از پاشنه) حوله ای لوله شده قرار داده و مانند حرکت قبلی زانو را به سمت پایین فشار دهید.

تمریناتی برای توسعه قدرت

تمرینات زیر به افزایش قدرت عضلات بعد از طی دوران آسیب دیدگی کمک می نمایند:

• بازکردن زانو: برای انجام این حرکت روی دستگاه جلوران بنشینید. میزان وزنه دستگاه را طوری تعیین نمایید که با اجرای کامل حرکت دردی نداشته باشید. وقتی ساق را بالا می آورید پا را کاملا صاف کرده و به مدت 3 تا 5 ثانیه نگه دارید. به آرامی پا را به وضعیت اولیه برگردانید و بعد از 5 ثانیه استراحت حرکت را 10 بار تکرار نمایید. سعی کنید جلسه به جلسه وزنه دستگاه را افزایش دهید.

• خم کردن زانو: برای اجرای این حرکت از دستگاه پشت ران استفاده نمایید. وزنه را طوری انتخاب نموده که حرکت را بدون درد بتوانید اجرا نمایید. ساق پا را از حالت کاملا باز، حرکت داده و به سمت پشت ران نزدیک نمایید و بین 3 تا 5 ثانیه نگه دارید، سپس ساق پا را به آرامی به موقعیت اولیه برگردانید و بعد از 5 ثانیه استراحت حرکت را 10 بار تکرار نمایید. میزان مقاومت دستگاه را سعی کنید جلسه به جلسه افزایش دهید.

اگر با اجرای این حرکات، کشیدگی روی داد و یا 2 ساعت بعد احساس درد داشتید حرکات را سبک تر وبا تکرار کمتر اجرا نمایید.

فعالیت های جایگزین رشته ورزشی در دوران بازتوانی

طی دوران بازتوانی و زمانی که نمی توانید به رشته ورزشی اصلی خود بپردازید تمرینات و فعالیت های جایگزین استفاده می شود. این فعالیت ها نباید در ناحیه آسیب دیده تولید درد نموده یا درد را تشدید نمایند. این فعالیت ها می توان شامل موارد زیر باشد:

• شنا
• راه رفتن در آب
• استفاده از دوچرخه ثابت (مقاومت دوچرخه را جلسه به جلسه افزایش دهید بطوریکه باعث درد و ناراحتی نشود.)

زمان برگشت به فعالیت ورزشی اصلی

هدف بازتوانی اینست که ورزشکار در کوتاه ترین زمان ممکن و با سلامتی به تمرینات برگردد. اگر بازگشت زود انجام شود آسیب بدتر شده و ممکن است به آسیب دائمی منجر شود. طول دوران بازتوانی هر فردی با دیگران متفاوت است. زمان بازگشت به فعالیت اصلی را بهبود پارگی منیسک تعیین می نماید نه تعداد روزها و هفته هایی که از آسیب گذشته است. استفاده از زانویی که منیسک آن آسیب دیده منوط به برطرف شدن تمام عوارض آسیب است. در دوران بازتوانی انجام فعالیت هایی که فشاری به زانو وارد نمی نمایند نظیر شنا و کار با دوچرخه ثابت می تواند به تقویت دستگاه قلبی ـ عروق کمک نماید. برای تعیین زمان صحیح برگشت ورزشکار به میادین استفاده از چک لیست زیر می تواند مفید باشد، اگر از گزینه اول تا آخر همه موارد مهیا باشد ورزشکار می تواند فعالیت خود را از سر بگیرد:

1. تورم برطرف شده است.
2. زانو بدون درد می تواند خم و راست شود.
3. ورزشکار می تواند روی پا آسیب دیده بدون درد پرش نماید.
4. ورزشکار می تواند روی خطی راستی بدون درد آرام بدود.
5. قدرت طبیعی عضلات ران به دست آمده است.