به محض دیدن کوچکترین علائمی از طرف‌ مقابل یکی از این تجربیات را که به بهای کوهی از دستمال کاغذی‌های مچاله شده و روزهای کسالت‌بار خانه‌نشینی به دست آمده، رو می‌کنیم تا دوست و همنشینمان مبتلا نشود، یا اگر مبتلاست، زودتر خوب شود.

اما واقعیت این است که این دستگاه تنفس عریض و طویل ما، که از اول پاییز خودش را آماده می‌کند برای میزبانی انواع و اقسام آلودگی‌ها، ویروس‌ها و باکتری‌ها و قارچ‌ها، گاهی از این درمان‌ها و توصیه‌ها چندان فایده‌ای نمی‌برد. یا برخی از این توصیه‌هاست که با تمام شدن طول دوره بیماری همزمان می‌شود و ما تنها گمان می‌کنیم که توصیه مناسب و کارآمدی بوده است. ما هم چند تا از این توصیه‌ها را مرور می‌کنیم:

1- از خانه بیرون نرو، هوا سرده، سرما می‌خوری

 این جمله و مشابهاتش را در این فصل زیاد می‌شنویم، به خصوص از زبان آنها که کمی پا به سن  گذاشته‌اند و کمی هم دلسوز مایند! حتی گاهی وقتی از دوستی می‌پرسیم «چرا سرما خورده‌ای؟» جواب می‌دهد: «هوا سرد شد، رفتم بیرون، سرماخوردم!» البته هوای سرد می‌تواند تا اندازه‌ای سیستم ایمنی را ضعیف کند. که این اندازه چندان هم زیاد نیست.

اما نکته در اینجاست که عامل سرماخوردگی چند نوع ویروس است و نه هوای سرد! و اتفاقاً محیط‌های بسته بیشتر باعث انتشار  ویروس‌ها بین افراد می‌شوند. چطور؟ یک نفر حامل ویروس است، در اتوبوس، در محل کار، در مهمانی، کنار بقیه می‌نشیند کار می‌کند و راه می‌رود. در و پنجره‌ها بسته است و هیچ تهویه‌ای هم نیست، ویروسی که با ترشحات تنفسی او خارج شده و سرگردان مانده، خودش در خانه میزبان دیگری؛یکی از افراد حاضر در جمع جا می‌دهد!

2- عطسه می‌کنم! آنفلوانزا گرفتم!

به خصوص از وقتی کلمه اپیدمی آنفلوانزا و آنفلوانزای پرندگان را زیاد می‌شنویم، و ترس برمان داشته که نکند آنفلوانزا بگیریم، انگار بیشتر آنفلوانزا می‌گیریم! حالا دیگر از نظر ما یک عطسه، معادل آنفلوانزا است. (و البته چون درمانی برای آن نمی‌شناسیم، فقط با تأسف و دلسوزی بیمار روبه‌رویمان را نگاه می‌کنیم و سر تکان می‌دهیم).

اما آنفلوانزا با سرماخوردگی فرق دارد، گیرم که خیلی شبیه هم باشند و فقط با کشت ترشحات تنفسی بتوان مطمئن شد که بیماری از کدام نوع است. اما آنفلوانزا با سرماخوردگی فرق دارد. عامل بیماری آنفلوانزا، یک نوع ویروس است که طبیعتاً نامش آنفلوانزا است در حالی که صدها نوع ویروس می‌توانند انواع و اقسام سرماخوردگی‌ها را ایجاد کنند (متهم ردیف اول در اینجا رینو ویروس‌ها هستند)

شاید عطسه، آب‌ریزش از بینی و چشم و بی‌حالی و حس کسالت سرماخوردگی خیلی بیشتر جلب توجه و ترحم ما را بکند، اما در آنفلوانزا به جای این مشکلات، چیزهای ناراحت‌کننده‌تری مثل تب بالا، سردرد و درد شدید عضلات و مفاصل داریم و فرق در بیماری هم در همین‌هاست. علاوه بر این شروع آنفلوانزا ناگهانی و بی‌مقدمه است و آدم را غافلگیر می‌کند، در حالی که سرماخوردگی آرام آرام شدید می‌شود و بعد هم فروکش می‌کند.

3- سرماخورده‌ام، فقط سوپ جوجه خوبم می‌کند

در مورد سوپ جوجه و تأثیر آن بر سرماخوردگی حرف و حدیث‌های زیادی بین اصحاب علم پزشکی مطرح است، حتی در مورد این که اگر جوجه مورد بحث جوجه مرغ باشد یا خروس چه فرقی در سرماخوردگی دارد هم تحقیقاتی انجام شده! ماحصل بحث این است که سوپ جوجه از دو طریق به کم کردن علائم سرماخوردگی کمک می‌کند. اول متوقف کردن حرکت سلول‌های التهابی (با نام نوتروفیل‌ها) به طرف مجاری تنفسی و دوم سرعت دادن به حرکت مخاط ترشح شده اضافی به طرف خارج که این دو کار باعث کم کردن التهاب احتقان این منطقه می‌شود.

اما نکته در اینجاست که انواع دیگر سوپ‌ها و آش‌ها به دلیل آن که حجم اصلی آنها را مایع تشکیل می‌دهد، آن هم مایعی گرم و مطبوع، می‌تواند چنین اثری داشته باشد. این نوع غذاها که هم حاوی سبزیجات لازم و هم محتوای پروتئینی مناسب هستند، همه جوره و البته خیلی ملایم و خوشایند، به بدن کمک می‌کنند که التهاب و ویروس را از خود دور کند.

4- نه، چیزی نمی‌خورم، آخه سرماخورده‌ام!

این هم از آن جملاتی است که بعضی وقت‌ها به خصوص وقتی مریض سن کمی داشته باشد یا سالمند باشد خیلی می‌تواند خطرناک باشد. بعضی وقت‌ها این حرف را موقع اسهال هم از مبتلایان شنیده‌ایم.

در هر حال سرماخوردگی دلیلی بر نخوردن غذا نیست و هیچ سرماخوردگی‌ای با کم غذا خوردن بهبود پیدا نمی‌کند بهتر است از مصرف غذاهایی با چربی بالا، ادویه تند و سرخ کردنی در این مدت پرهیز کنیم و مایعات بیشتری از جمله آب میوه‌های طبیعی، شیر، چای کم‌رنگ و نیز آب بنوشیم، اما هیچ نیازی به پرهیز کامل از غذا نیست که هیچ، این کار باعث می‌شود دفاع بدن در مقابل عوامل خارجی کمتر و کمتر شود.

5- سرماخورده‌ام،تا یک پنی‌سیلین نزنم خوب نمی‌شم.

این جمله در ذات خود تناقضی بی حد و حصر دارد. هنوز معلوم نشده اولین کسی که باعث رواج این باور غلط شد، چه کسی بود. شاید اگر تحت تعقیب قرار بگیرد، پرونده سنگینی پیدا کند! علت هم این است که عامل سرماخوردگی همان‌طور که گفتیم، ویروس است و ویروس‌ها هیچ کدام به داروهایی که تحت عنوان آنتی‌بیوتیک می‌شناسیم، مثل پنی‌سیلین، آموکسی سیلین، آمپی‌سیلین، کوآموکسی کلاو و غیره هیچ پاسخی نمی‌دهند. این داروها اختصاصاً ضدباکتری هستند (آن هم انواع خاصی از باکتری‌ها).

مصرف خودسرانه و بی‌رویه این آنتی‌بیوتیک‌ها نه تنها کمکی به درمان سرماخوردگی و آنفلوانزا نمی‌کند، بلکه یک اثر منفی هم دارد و آن این که باعث می‌شود باکتری‌ها با این داروها آشناتر شوند و در نتیجه بتوانند راه‌هایی را برای مقاومت در برابر آنها پیدا کنند. پیدا شدن باکتری‌های مقاوم به دارو همان و بی‌دفاع شدن ما در برابرشان، همان!

6- شکمم سرماخورده، دائم دارم بالا می‌آورم.

البته اعتقاد به این باور که سرماخوردگی شکمی هم نوعی سرما‌خوردگی رایج است، چندان مضر و خطرناک نیست. اما بهتر است بدانیم به ندرت می‌توان سرماخوردگی را یافت که تنها علامت یا علامت شاخصه آن تهوع، استفراغ و اسهال باشد. عامل ایجاد این علائم بیشتر مسمومیت‌های غذایی و انواع دیگری از ویروس‌ها هستند. راه پیشگیری از این بیماری، شستشوی مرتب دست و نخوردن غذای مانده و غیربهداشتی است. یک سوم از ویروس‌های عامل سرماخوردگی می‌توانند علاوه بر ایجاد علائم تنفسی، باعث درجاتی از اسهال، تهوع و استفراغ یعنی علائم گوارشی هم بشوند.

7- واکسن آنفلوانزا نمی‌زنم، چون ممکنه مریض بشم.

اول فصل پاییز، زمان تزریق واکسن آنفلوانزاست که البته فقط کسانی که مشکل دستگاه ایمنی دارند، باید این کار را بکنند. کودکان، سالمندان، دیابتی‌ها، آنها که پیوند شده‌اند، دیالیزی‌ها، آنها که هر بیماری مزمنی دارند یا به ویروس ایدز مبتلا هستند یا به هر دلیلی دستگاه ایمنی بیماری دارند، از جمله این افراد هستند. به لطف الهی الان این واکسن به تعداد مناسبی در کشور هست و این افراد می‌توانند به مراکز بهداشتی - درمانی مراجعه کنند و آن را رایگان دریافت کنند.

اما بعضی‌ها سختشان می‌آید این کار را بکنند و وقتی علت را ازشان می‌پرسی می‌گویند می‌ترسم مریض بشوم. واکسن آنفلوانزا عوارض جانبی ناچیزی دارد ولی آنچه که مسلم است به هیچ عنوان باعث ابتلا به آنفلوانزا و هیچ بیماری دیگری نمی‌شود (که اگر این طور بود که نقض غرض می‌شد) این ویروس یک ویروس غیرفعال است که باعث می‌شود سیستم ایمنی او را بشناسد و به حال آماده باش علیه آن دربیاید، ولی نمی‌تواند بیماری ایجاد کند. پس آنها که واجد شرایط هستند، می‌توانند با خیال راحت واکسن بزنند و امیدوار باشند که امسال سرما نخورند.

8- سرماخورده‌ام، فقط باید بخوابم توخونه تا خوب بشم.

اشتباه نشود، کار زیاد، انواع استرس، آلودگی هوا، کم‌خوابی و همه چیزهای مشابه آن می‌تواند سیستم ایمنی را تحت فشار بگذارد و اجازه ندهد کارش را درست انجام دهد بنابراین می‌توان گفت که این حق شماست که حداقل در یکی دو روز از اول بیماری‌تان کمتر کار کنید و بیشتر استراحت کنید.

اما همه درمان این نیست، گرچه هیچ کدام از بیماری‌های ویروسی درمان قطعی ندارند. ولی داروهای آنتی ویروس خاصی هستند که می‌توانند تا حد زیادی تکثیر ویروس‌ها را کنترل کنند. پزشک می‌تواند شما را در این باره راهنمایی کند. البته یادتان باشد که شروع این داروها در دو روز اول بعد از شروع بیماری تأثیر دارد و بعد از آن دیگر بی‌فایده است. داروهای دیگری هم هستند که با کم کردن علائم بیماری، به شما کمک می‌کنند کمتر از این ویروس موذی آزار ببینید.

9 - روزی یک قرص ویتامینC می‌خورم تا سرما نخورم.

همه باورهای غلط چون یک اندیشه درست به وجود آمده‌اند. در اینجا اندیشه درست آن است که اگر در رژیم غذایی شما مقادیر کافی ویتامین C وجود داشته باشد، مثلا به اندزه کافی فلفل سبز، مرکبات و میوه‌های تازه مصرف کنید، سیستم ایمنی هوشیارتر و آماده‌تـری خواهید داشت.

 اگر به بلای سرماخوردگی هم دچار شدید قرص ویتامین C از دو راه به شما کمک می‌کند. در دوزهای پایین می‌تواند طول دوره بیماری را کم کند و در دوزهای بالا علائم را تخفیف بدهد، اما متأسفانه خوردن قرص ویتامین C نمی‌تواند شما را در برابر ابتلا به سرماخوردگی مصون کند. ضمن اینکه زیاد خوردن این قرص هم مثل هر داروی دیگری می‌تواند عوارضی داشته باشد: استفراغ و اسهال.

10 - برای پیشگیری از سرماخوردگی فقط کافیه نزدیک آدم سرما‌خورده نروم.

دوری از قطرات تنفسی پر از ویروس فرد بیمار، البته راه مؤثر و خوبی برای پیشگیری است اما فراموش نکنید این قطرات ممکن است روی دست فرد بیمار هم حضور پیدا کنند و آن وقت هرجا که او دستش را بگذارد اعم از دستگیره در، گوشی تلفن، صفحه کلید کامپیوتر و نوشت‌افزارها می‌تواند ویروسی شود. شما دستتان را به آنها می‌زنید، دست شما هم می‌شود منبع ویروس.

پس با همین آب و صابون معمولی روزی چند بار دستتان را بشویید. دست آلوده را به دهان و چشمتان نزنید. صفحه کلید و میز کارتان را هم می‌توانید با محلول‌های الکلی رقیق هر روز پاک کنید